Podatek od wiary, określany również mianem podatku kościelnego, to propozycja radykalnej zmiany sposobu finansowania kościołów i związków wyznaniowych w Polsce. W czerwcu 2025 roku do Senatu trafiła obywatelska petycja nr P11-89/25, która wzoruje się na sprawdzonych rozwiązaniach z krajów takich jak Niemcy, Austria czy Szwajcaria. Propozycja zakłada wprowadzenie 8% daniny od podatku dochodowego, pobieranej automatycznie z wynagrodzeń osób deklarujących przynależność do wspólnot religijnych.

Czym dokładnie jest podatek od wiary?

Podatek od wiary to system finansowania kościołów i związków wyznaniowych przez państwo, w którym osoby deklarujące przynależność religijną płacą obowiązkową daninę automatycznie potrącaną z ich wynagrodzeń. W przeciwieństwie do obecnego systemu opartego na dobrowolnych datkach i dotacjach z budżetu państwa, nowy mechanizm zapewniałby stałe i przewidywalne źródło dochodów dla instytucji religijnych.

Kluczową cechą proponowanego rozwiązania jest jego dobrowolny charakter — podatek dotyczyłby wyłącznie osób, które świadomie zadeklarują przynależność do konkretnego kościoła lub związku wyznaniowego wpisanego do rejestru Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Jak działałby system w praktyce?

Mechanizm poboru podatku od wiary w Polsce miałby następujący przebieg:

• Pracownik deklaruje przynależność do konkretnego wyznania

• Pracodawca automatycznie potrąca 8% od podatku dochodowego pracownika

• Środki trafiają do urzędu skarbowego

• Urząd przekazuje pieniądze na konto zadeklarowanego kościoła lub związku wyznaniowego

• Osoby bez deklaracji religijnej nie płacą podatku

Ile wynosiłby podatek kościelny w Polsce?

Wbrew błędnym doniesieniom medialnym sugerującym stałe kwoty 400-640 złotych miesięcznie, rzeczywista wysokość podatku od wiary byłaby znacznie niższa i proporcjonalna do dochodów. Danina wynosiłaby 8% od podatku dochodowego, a nie od wynagrodzenia brutto, co oznacza następujące obciążenia miesięczne:

System uwzględniałby kwotę wolną od podatku, dzięki czemu osoby o najniższych dochodach byłyby automatycznie zwolnione z opłaty. Takie rozwiązanie zapewnia sprawiedliwość społeczną i chroni przed nadmiernym obciążeniem osób o skromnych zarobkach.

Porównanie z systemami zagranicznymi

Podatek kościelny funkcjonuje z powodzeniem w wielu krajach europejskich, każdy z własną specyfiką i stawkami:

Niemcy – model Kirchensteuer

W Niemczech podatek kościelny wynosi 8-9% od podatku dochodowego, w zależności od kraju związkowego. W Bawarii i Badenii-Wirtembergii obowiązuje stawka 8%, podczas gdy w pozostałych landach 9%. System jest administrowany przez państwowe urzędy skarbowe, które pobierają 2-4% prowizji za tę usługę.

Austria – elastyczny system Kirchenbeitrag

Austriacki Kościół katolicki pobiera 1,1% rocznego dochodu brutto, podczas gdy Kościół ewangelicki 1,5%. System jest bardziej elastyczny niż niemiecki, uwzględniając indywidualne sytuacje życiowe wiernych.

Szwajcaria i kraje skandynawskie

W Szwajcarii stawki różnią się w zależności od kantonu, przeciętnie wynosząc 1-2%. Kraje skandynawskie jak Finlandia czy Szwecja również stosują podobne rozwiązania, co potwierdza skuteczność tego modelu finansowania.

Obecny system finansowania kościołów w Polsce

Obecnie kościoły i związki wyznaniowe w Polsce finansowane są głównie przez Fundusz Kościelny, zasilany z budżetu państwa. W 2025 roku przeznaczono na ten cel 275,7 mln zł, z czego:

• 264 mln zł na składki ubezpieczeniowe duchownych

• 10 mln zł na konserwację zabytków sakralnych

• 1 mln zł na działalność charytatywno-opiekuńczą

Fundusz obsługuje obecnie 189 kościołów i związków wyznaniowych o uregulowanym statusie prawnym. System ten budzi kontrowersje ze względu na finansowanie ze środków publicznych płaconych przez wszystkich podatników, niezależnie od ich przekonań religijnych.

Status petycji i perspektywy wprowadzenia

Petycja obywatelska nr P11-89/25 została złożona 9 czerwca 2025 roku i 7 lipca przekazana do senackiej Komisji Petycji. Na dzień dzisiejszy nie wyznaczono jeszcze terminu posiedzenia, podczas którego senatorowie zajmą się tym zagadnieniem.

W przypadku przychylnego rozpatrzenia petycji senatorowie mogą:

• Wystąpić do Marszałka Senatu z wnioskiem o inicjatywę ustawodawczą

• Upoważnić członka komisji do złożenia wniosku legislacyjnego podczas obrad Senatu

Opinie ekspertów i kontrowersje społeczne

Propozycja budzi mieszane reakcje w środowisku prawniczym i społecznym. Piotr Juszczyk, Główny Doradca Podatkowy inFakt, wskazuje na problematyczne aspekty petycji, w tym nieprecyzyjność zapisów i potencjalne naruszenie wolności sumienia przez wymuszanie deklaracji religijnych.

Krytycy zwracają uwagę na następujące problemy:

• Wymuszanie deklaracji przekonań religijnych

• Przetwarzanie wrażliwych danych osobowych

• Nierówność podatkowa między różnymi formami zatrudnienia

• Sprzeczność z polskimi tradycjami finansowania religii

Reakcje społeczne

Społeczne reakcje na propozycję są bardzo podzielone. Zwolennicy argumentują, że system:

• Zapewni przejrzystość finansowania kościołów

• Pozwoli określić rzeczywistą liczbę wiernych

• Wyeliminuje finansowanie przez niewierzących

• Zmniejszy ryzyko nadużyć

Przeciwnicy obawiają się:

• Masowych wystąpień z kościołów

• Naruszenia wolności sumienia

• Dodatkowych obciążeń finansowych

• Polityzacji kwestii religijnych

Potencjalne konsekwencje wprowadzenia podatku

Eksperci przewidują, że wprowadzenie podatku od wiary mogłoby skutkować znaczącym spadkiem formalnego członkostwa w kościołach, podobnie jak miało to miejsce w Niemczech. Badania Pew Research pokazują, że w krajach z podatkiem kościelnym około 21-26% respondentów rozważa zaprzestanie jego płacenia.

W Polsce taki system mógłby:

• Zweryfikować rzeczywistą liczbę praktykujących wiernych

• Usprawnić finansowanie działalności religijnej

• Zwiększyć autonomię finansową kościołów

• Umożliwić likwidację kontrowersyjnego Funduszu Kościelnego

Podsumowanie

Podatek od wiary pozostaje jedną z najbardziej kontrowersyjnych propozycji społecznych ostatnich lat w Polsce. Chociaż wzoruje się na sprawdzonych rozwiązaniach europejskich, jego wprowadzenie wymagałoby znaczących zmian prawnych i społecznego konsensusu. Ostateczna decyzja będzie zależeć od prac senackiej Komisji Petycji oraz ewentualnego procesu legislacyjnego, który może rozciągnąć się na kolejne miesiące lub lata.